13 juni 2023
Een derde van de kinderen op basisschool leeft in een stressvolle thuissituatie
Bijna een op de drie basisschoolleerlingen in groep 5 kampt met stressvolle situaties thuis, veroorzaakt door bijvoorbeeld financiële zorgen. Dat blijkt uit onderzoek van SEO Economisch Onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds. Dit werkt door in de leerprestaties van de leerlingen.
Op scholen waar kinderen gemiddeld meer stress ervaren en minder mogelijkheden hebben om te ontspannen, liggen de gemiddelde leerprestaties lager. Toegang tot cultuur en andere vormen van ontspanning hebben net als een stijging van het gezinsinkomen een positieve invloed op de leerprestaties.
Het onderzoek ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ is uitgezet onder een representatieve steekproef van basisscholen in heel Nederland. Uit de resultaten blijkt verder dat 38 procent van de kinderen opgroeit in gezinnen waar bezuinigd is op basisbehoeften. 28 procent van de gezinnen heeft moeite met het voldoen van de schoolbijdrage. Het is de tweede keer dat het onderzoek is uitgevoerd onder basisschoolleraren. Dit jaar is vanwege de dalende koopkracht in Nederland de vraag naar (financiële) stress toegevoegd aan het onderzoek.
Effect inkomen op leerprestaties kinderen
De thuissituatie, omgevingsfactoren en onderwijskwaliteit spelen elk een aanzienlijke rol in de verschillen in leerprestaties en CITO-scores tussen basisschoolleerlingen. Kinderen die opgroeien in gezinnen met een lager inkomen (minder dan 20.000 euro) krijgen gemiddeld genomen een kaderberoepsgericht advies, terwijl kinderen uit gezinnen met een hoger inkomen (40.000) gemiddeld genomen een havo-advies krijgen. Vertaald naar het verwachte jaarinkomen van de kinderen kan dat zomaar 1.750 euro schelen.
Interessant genoeg blijkt uit het onderzoek dat als kinderen meer mogelijkheden hebben om te ontspannen, zoals sporten, de natuur ontdekken of logeren bij vriendjes, dit ook een positief effect heeft op hun leerprestaties. Sinds het einde van de coronacrisis is er enige verbetering te zien. Basisschoolleerlingen hebben weer meer sociale contacten en genieten vaker van uitjes zoals theater, pretparken, de natuur en zomervakanties.
Gelijke kansen
Toch genieten nog niet alle kinderen van deze verbetering: 1 op de 3 heeft geen toegang tot deze vormen van ontspanning. Serieuze investeringen vanuit gemeenten en het bedrijfsleven in bijvoorbeeld sportclubs, cultuur en schoolmaaltijden zouden dat kunnen verbeteren. “Een schrikbarende hoeveelheid kinderen groeit op met financiële stress thuis. Dit doet veel met hun kansen. Het is goed om te beseffen dat de meeste van deze kinderen bij elkaar in de klas zitten”, aldus Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds. “Belangrijk is dat het onderzoek laat zien dat we niet onmachtig zijn. Wij kunnen er iets aan doen. Voor dekinderen en de samenleving van morgen.”
Onderzoek Gevolgen van kansenongelijkheid
SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds in 2021 en 2023 onderzoek gedaan naar de verschillen in hulpbronnen thuis. In een enquête onder basisschoolleerkrachten van groep 5 door heel Nederland is gevraagd naar ontwikkelmogelijkheden, ontspanningsmogelijkheden en voorzieningen thuis. In 2023 is hier financiële stress aan toegevoegd, vanwege de dalende koopkracht in Nederland. Het onderzoek laat zien dat op scholen waar kinderen meer ontspanningsmogelijkheden hebben en minder (financiële) stress ervaren, de gemiddelde leerprestaties hoger zijn. De verbetering van ontspanningsmogelijkheden, zoals sporten, de natuur verkennen of logeren bij een vriendje, en een aanzienlijke stijging in het gezinsinkomen hebben een positieve invloed op leerprestaties. In totaal hebben 784 scholen deelgenomen aan het onderzoek, waarvan 126 in beide edities. Het onderzoek laat zien dat er grote verschillen bestaan in deze hulpbronnen, die op hun beurt weer samenhangen met schoolprestaties.
Lees hier het volledige SEO onderzoek 2023.